Kościół wykorzystał czas pokoju konstantyńskiego, by rozwinąć różne formy wyrażające jego społeczną naturę. Dokonało się to w zakresie sztuki, architektury, liturgii i administracji. Prowincje organizują synody, rozkwitają zakony, buduje się bazyliki i baptysteria. Liturgia staje się integralną częścią życia społecznego. Rozwój życia modlitwy był bardzo zróżnicowany. J.Mateos dzieli rozwój oficjum na trzy typy: katedralne, egipsko- monastyczne i miejsko- monastyczne. Wymienione typy oficjum nie pojawiały się sukcesywnie, lecz równocześnie. Trzeci z nich był syntezą oficjum katedralnego i egipsko-monastycznego i pojawił się w ostatnim dwudziestoleciu IV w.
Oficjum katedralne
Było dziełem całej wspólnoty: biskupa, duchowieństwa i ludu. Wierni włączali się przez responsoria, antyfony, wybrane psalmy. Stosowano ceremonię zapalania światła, okadzanie, procesje. Używa no modlitw wstawienniczych I tak na przykład Liturgia godzin w Jerozolimie wyglądała następująco:
Jutrznia - psalmy poranne i kantyki (w tym Psalm 62)
Gloria in excelsis Deo
modlitwy wstawiennicze
błogosławieństwo
rozesłanie
Nieszpory - zapalenie światła
wieczorna psalmodia (w tym psalm 140)
modlitwy wstawiennicze
hymny i antyfony
błogosławieństwo
Rozesłanie
Jutrznia była więc dziękczynieniem za nowy dzień i za zbawienie w Jezusie Chrystusie. Było to chrześcijańskie otwarcie się na dzień, oddanie go Bogu. Nieszpory natomiast były drogą zamknięcia dnia przez dziękczynienie za łaski, opiekę, przeroszeniem za popełnione przewinienia. Podstawowym symbolem obu oficjów było światło - znak Zmartwychwstania Chrystusa, zwycięstwa światłości nad ciemnością. Jutrznia była więc dziękczynieniem za nowy dzień i za zbawienie w Jezusie Chrystusie. Było to chrześcijańskie otwarcie się na dzień, oddanie go Bogu. Nieszpory natomiast były chrześcijańską drogą zamknięcia dnia przez dziękczynienie za łaskę dnia, opiekę podczas niego, były przeproszeniem za popełnione przewinienia Podstawowym symbolem obu oficjów było światło - znak zmartwychwstania Chrystusa, zwycięstwa światłości nad ciemnością.
Oficjum monastyczne
Równolegle do oficjum katedralnego rozwijał się monastyczny typ sprawowania wspólnotowej nieustannej modlitwy. Szczególnie ma to miejsce w Egipcie, Tebaidzie, Palestynie, Mezopotamii, Syrii i Kapadocji. Można te oficja podzielić na "czysto monastyczne" i oficja mnichów mieszkających w miastach. Szczególnie dwie tradycje monastyczne w Egipcie mają duże znaczenie. Pierwsza z nich to tradycja wielkich centrów: Nitra, Kelia, Scetis lub Wielka Palestyna Zachodnia na zachód od delty Nilu. Jan Kasjan jest autorem dzieła, w którym odnajdujemy szczegółowy opis sprawowania Liturgii godzin w klasztorach Mnisi gromadzili się na wspólną modlitwę rano i wieczorem.
Na oficjum składały się: psalmy - lectio continua, chwila milczenia po psalmie zakończona kolektą przewodniczącego ze- brania. Ostatni dwunasty psalm, tzw. Alleluja, kończono doksologią Chwała Ojcu, po czym następowały dwa czytania z Pisma świętego - w niedzielę z Listów lub z Dziejów Apostolskich, w dni powszednie jedno ze Starego Testamentu i jedno z Nowego Testamentu. Druga tradycja pochodząca z życia mnichów klasztoru w Taennesi (dolina Nilu) mówi o następującym podstawowym oficjum: wspólnota gromadziła się rano i wieczorem, oficjum składało się z odczytania urywka Pisma świętego, odmówienia Ojcze nasz z wyciągniętymi rękoma, znaku krzyża, modlitwy w milczeniu o charakterze pokutnym, znaku krzyża i modlitwy w milczeniu.
Oficjum monastyczne miejskie
Trzeci typ oficjum związany jest z mnichami mieszkającymi w pobliżu miast lub w miastach przy bazylikach lub miejscach pielgrzymkowych. Ich oficjum zawierało trzy "małe Godziny": tercję, sekstę i nonę (oczywiście oprócz Jutrzni i Nieszporów). Przejęli oni do oficjum szereg elementów z oficjum katedralnego, wprowadzili również nową Godzinę - modlitwę poprzedzającą udanie się na spoczynek (nosi ona nazwę completorium, komleta, apodeipnon lub sataro. W tym miejscu należy podkreślić, że ważniejszą sprawą niż konkretny układ Godzin był duch monastycznego oficjum. Na zachodzie również rozwijało się oficjum monastyczne: w północnej Afryce, Galii, Irlandii, Hiszpanii czy Italii. O układzie monastycznego dowiadujemy się od św. Kolumbana. Oficjum opisane w "Regula monachorum" obejmuje trzy Godziny w ciągu dnia i trzy w ciągu nocy. Nocne Godziny zawierają 12 psalmów podzielonych na jednostki zawierające trzy psalmy i rozpoczynające się antyfoną. W innym piśmie Kolamban wspomina o modlitwie w ciszy po zakończeniu psalmu lub trzykrotnym odmówieniu "Boże, wejrzyj ku wspomożeniu memu, Panie, pośpiesz ku ratunkowi memu" Ps 69,2. Reguła św. Benedykta ma cechy syntetyzujące i wprowadza równowagę różnych tradycji, uwzględnia także doświadczenia wschodu. Dzieli Opus Divinum na modlitwy nocne i dzienne. Do pierwszych zalicza: wigilie z dłuższym czytaniem, a do drugich: jutrznie, prymę, tercję, sekstę, nonę, nieszpory i kompletę. Tworzenie się tradycji oddzielnego oficjum monastycznego i katedralnego pozwala stwierdzić, że oficjum monastyczne pozostawało w specjalnej relacji z czasem. Było dla mnichów bodźcem do nieustannej modlitwy. Lectio continua psalmów w całości, prywatna modlitwa po każdym psalmie, konkluzja w postaci kolekty i czytanie Pisma świętego jako zamknięcie oficjum. Oficjum katedralne natomiast w modlitwie porannej i wieczornej rozwijało symbolikę zmartwychwstania Chrystusa i obraz Chrystusa Światłości.
